Cuộc chiến ngầm sau thảm bại của IS ở Syria

Tại những thành phố vừa chiếm được từ tay IS, sự ganh đua giữa người Kurd và người Arab có thể dẫn đến những kịch bản tồi tệ mà Mỹ không hề muốn.

Quân nổi dậy chống IS ở Syria được Mỹ huấn luyện và yểm trợ. Ảnh: Reuters

Ngày 1/6, các lực lượng vũ trang chống lại phiến quân Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) dường như sắp thu được một thắng lợi quan trọng nữa, khi họ tiến vào thành phố Manbij, nơi từng là điểm tập kết lớn vũ khí và chiến binh nước ngoài của IS.

Tuy nhiên, giới quan sát nhận định rằng chiến thắng quan trọng của các lực lượng nổi dậy do Mỹ hậu thuẫn trước phiến quân IS tại thành phố Manbij của Syria có thể mở ra một trận chiến mới khốc liệt không kém để giành quyền kiểm soát vùng đất này giữa người Arab và người Kurd, theo Daily Beast.

Theo Nancy A. Youssef, biên tập viên an ninh – quốc phòng cấp cao của trang tin này, đây cũng chính là vấn đề đau đầu mà Mỹ gặp phải trong quá trình huấn luyện các chiến binh địa phương chiến đấu giành lại lãnh thổ từ tay IS. Sau chiến thắng tại một vị trí nào đó, họ sẽ phải đối mặt với câu hỏi: Ai sẽ là người kiểm soát thành phố - dân quân người Kurd đang tiên phong trong cuộc chiến chống IS, hay các chiến binh Arab được Mỹ huấn luyện và trang bị.

Hai quan chức quốc phòng Mỹ thừa nhận rằng họ không thể trả lời được câu hỏi đó. Họ tin rằng lực lượng nổi dậy người Arab sẽ kiểm soát thành phố. Nhưng cũng chính họ nhận định rằng việc yêu cầu 5.000 chiến binh Arab mới được huấn luyện kiểm soát 3-4 vùng lãnh thổ lớn từng do IS chiếm đóng, đồng thời vừa tiến quân bao vây sào huyệt Raqqa của phiến quân sẽ là điều vô cùng khó khăn.

Nhưng nếu trao quyền kiểm soát thành phố Manbij vào tay người Kurd, họ lo sợ một cuộc thanh trừng sắc tộc sẽ diễn ra, đẩy người Hồi giáo dòng Sunni vào cảnh khốn cùng từng là nguyên nhân dẫn tới sự trỗi dậy của IS. Ngoài ra, nếu kiểm soát được thành phố này, người Kurd sẽ nắm trong tay một vùng lãnh thổ liên tục ở phía bắc Syria, điều mà đồng minh Thổ Nhĩ Kỳ của Mỹ không hề mong muốn.

Câu hỏi "điều gì diễn ra sau khi IS sụp đổ" đang ngày càng trở nên khó nghĩ với cuộc chiến chống phiến quân IS do Mỹ đứng đầu. Các quan chức Lầu Năm Góc cho rằng cách thức vận hành thành phố Manbij sẽ là hình mẫu cho thời kỳ hậu IS ở sào huyệt Raqqa của phiến quân, nơi lực lượng nổi dậy do Mỹ hậu thuẫn đang áp sát.

"IS đang thất thủ. Mỹ cần đảm bảo rằng thứ trỗi dậy ngay sau đó không phải là thảm họa có thể giúp tổ chức tàn bạo này hay thứ gì đó tương tự tái xuất", Daveed Gartenstein-Ross, chuyên gia cấp cao tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ ở Washington, nói.

Các quan chức Mỹ đã nhiều lần né tránh câu hỏi này, khi tuyên bố rằng họ chỉ đang tập trung vào mục tiêu chấm dứt chế độ tàn bạo của IS. Thế nhưng khi phiến quân đang hứng chịu những thất bại liên tiếp, họ không còn phớt lờ thực tế được nữa. Những chiến dịch không kích dữ dội đã cắt đứt các tuyến hậu cần của IS, buộc phiến quân phải rút lui về các cứ điểm, nơi chúng rất khó khăn trong việc vận chuyển vũ khí, lương thực và chiến binh.

Thành phố Manbij từng là nơi tập kết vũ khí và chiến binh nước ngoài của IS. Đồ họa: BBC

Gần đây, IS đã mất quyền kiểm soát thành phố Ash Shaddadi, một mắt xích hậu cần trọng yếu ở phía đông Raqqa, cùng vài thị trấn ở phía bắc thành phố. Tại Iraq, thành phố Fallujah, cứ điểm cuối cùng mà IS kiểm soát ở gần thủ đô Baghdad, cũng đang có nguy cơ bị quân đội Iraq chiếm lại.

Bài toán khó

Hôm qua, hơn 2.000 chiến binh đã tiến vào thành phố Manbij, sau khi chiếm được 20 ngôi làng ở ngoại ô, và chỉ còn cách các vị trí cố thủ của IS ở trung tâm thành phố khoảng 15 km. Đây là lực lượng hỗn hợp gồm các chiến binh quân nổi dậy người Arab lẫn dân quân người Kurd ở Syria.

Trước khi tham gia chiến dịch này, người Kurd đã tuyên bố rằng họ muốn chiếm những vị trí như Manbij trước khi đưa quân bao vây sào huyệt Raqqa của IS. Trong khi đó, Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do Mỹ hậu thuẫn cũng tiến vào thành phố với tham vọng lớn không kém.

Kế hoạch quân sự do Mỹ vạch ra là để SDF đóng vai trò tiên phong, dân quân người Kurd là lực lượng yểm trợ, để tấn công chiếm Manbij. Khi được hỏi ai sẽ kiểm soát Manbij nếu IS tháo chạy, một quan chức quốc phòng Mỹ ngần ngừ: "Hiện nay, SDF đang đóng hai bên sườn".

Tuy nhiên kế hoạch này được thực hiện trên chiến trường như thế nào lại là chuyện khác. Điều gì sẽ xảy ra nếu SDF cần đến sự hỗ trợ của người Kurd? Nếu ra tay hỗ trợ, người Kurd liệu có đưa ra yêu sách gì về quyền kiểm soát thành phố hay không? Các quan chức quân sự Mỹ vẫn chưa thể trả lời được những câu hỏi này.

Giới phân tích cho rằng trong bối cảnh đó, việc Mỹ vẫn huy động dân quân người Kurd tấn công Manbij chứng tỏ họ sẵn sàng chấp nhận nguy cơ tạo ra những căng thẳng sắc tộc mới để đạt được mục đích tiêu diệt phiến quân IS tại Syria.

"Tất cả các dấu hiệu đều cho thấy người Kurd đang muốn tạo dựng một lãnh thổ liền mạch ở phía bắc Syria, và Mỹ chắc chắn có nhúng tay vào việc đó", Aaron Stein, chuyên gia về Thổ Nhĩ Kỳ tại Trung tâm Rafik Hariri, đánh giá. Hiện người Kurd đang kiểm soát hai vùng lãnh thổ riêng biệt ở phía đông bắc và tây bắc Syria, những vị trí như Manbij là cần thiết để kết nối hai vùng đó với nhau.

Những diễn biến gần đây trên chiến trường cho thấy tình trạng đấu đá giữa người Kurd và người Arab tại các vùng đất vừa chiếm được từ tay IS ngày càng trở nên nghiêm trọng, bất chấp mối quan ngại của liên quân do Mỹ đứng đầu.

Chẳng hạn như tại thị trấn Marea ở Aleppo, 400 tay súng thuộc Lữ đoàn Mutasim do Mỹ hậu thuẫn đang nằm giữa gọng kìm giữa phiến quân IS và dân quân người Kurd. IS đã điều 1.000 tay súng tấn công vào các vị trí của quân nổi dậy trong thị trấn này, khiến họ phải chật vật chống đỡ trong tình trạng thiếu thốn vũ khí, đạn dược.

Thế nhưng suốt nhiều tháng qua, lữ đoàn này không còn nhận được những chuyến hàng tiếp tế như thường lệ của Mỹ, bao gồm đạn súng trường, đạn cối, quần áo và các phương tiện chiến đấu cần thiết nữa.

Dân quân người Kurd tham gia chiến dịch tấn công IS ở Manbij. Ảnh: Reuters

"Lý do ngừng thả dù tiếp tế mà người Mỹ đưa ra là họ lo sợ những chiếc dù này sẽ rơi vào tay dân quân người Kurd. Họ không muốn điều đó xảy ra", Mustafa Sejry, trưởng phòng chính trị của Lữ đoàn Mutasim, cho biết.

Trung tá Kyle Raines, người phát ngôn bộ chỉ huy CENTCOM của Mỹ ở Trung Đông, nói rằng nguồn tiếp tế của Mỹ cho các lực lượng chống IS chưa bao giờ bị gián đoạn. "Tôi không muốn phản bác những điều Sejry nói, nhưng chúng tôi vẫn đang tiếp tục tiếp tế cho họ", Raines nói.

Nhưng khi được hỏi Mỹ làm như thế nào để có thể hòa giải hai lực lượng chống IS vốn luôn ganh đua với nhau, trong khi một nhóm đang bị phiến quân tấn công dữ dội, ông Raines đã từ chối trả lời.

Xem thêm: Đội quân chống IS chưa đánh đã chạy của Iraq

Trí Dũng