Chuyển đổi hợp tác xã sang doanh nghiệp: Khổ vì "khoảng trống" pháp lý

Theo Luật Hợp tác xã (HTX) 2012 thì những HTX không đáp ứng những yêu cầu của luật mới phải chuyển đổi sang loại hình khác. Thế nhưng, một số HTX khi xin chuyển đổi sang loại hình doanh nghiệp thì vướng do không có hướng dẫn.

Sản xuất gốm xuất khẩu tại Hợp tác xã Thái Dương (xã Hóa An, TP.Biên Hòa).

HTX thì lo lắng còn cơ quan quản lý thì lúng túng trong việc hướng dẫn chuyển đổi. Đến ngày 30-6-2018, các HTX không chuyển đổi được sẽ rơi vào tình trạng chông chênh về pháp lý.

* “Đi cũng dở, ở không xong”

Hoạt động từ năm 1986, khi Luật HTX 2012 ra đời và căn cứ theo hướng dẫn của Nghị định số 193/2013/NĐ-CP thì HTX Thái Dương (ở xã Hóa An, TP.Biên Hòa) thấy không đáp ứng các yêu cầu để tiếp tục hoạt động theo mô hình HTX và xin chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp. Thật trớ trêu, cho đến nay đã gần 5 năm từ ngày Luật HTX mới có hiệu lực (1-7-2013) nhưng Bộ Kế hoạch - đầu tư vẫn chưa có hướng dẫn cách thức chuyển đổi. “Suốt mấy năm qua khi chúng tôi hỏi đến thì Sở Kế hoạch - đầu tư nói chờ, chưa có hướng dẫn. Chờ đến bao lâu trong khi chúng tôi phải tính toán phương án sản xuất, kinh doanh hàng tháng?” - ông Huỳnh Hữu Nghĩa, Chủ tịch HĐQT HTX Thái Dương, trăn trở.

Giữa tháng 5-2018, HTX Thái Dương tiến hành tổ chức đại hội chuyển đổi sang loại hình công ty TNHH nhiều thành viên theo sổ tay hướng dẫn của Bộ Kế hoạch - đầu tư. Tất cả hồ sơ của đại hội đã được Sở Kế hoạch - đầu tư gửi về Vụ Pháp chế, Vụ Hợp tác xã và Cục Quản lý đăng ký kinh doanh (Bộ Kế hoạch - đầu tư) xin ý kiến hướng dẫn thêm, nhưng đến nay vẫn “bặt vô âm tín”.

Ông Vòong Khiềng, Trưởng ban Kiểm soát HTX Thái Dương, cho hay cuối tháng 5, Sở Kế hoạch - đầu tư có văn bản thông báo nếu HTX Thái Dương không chờ được hướng dẫn chuyển đổi thì thực hiện thủ tục giải thể tự nguyện HTX và đăng ký thành lập doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp. Theo ông Khiềng, nếu thực hiện như vậy sẽ phát sinh những vấn đề khó khăn chẳng hạn, sau khi giải thể thì tư cách pháp lý của HTX Thái Dương hoàn toàn không còn, doanh nghiệp thành lập mới không được kế thừa quyền và nghĩa vụ của HTX Thái Dương. Đặc biệt là tài sản đất đai của HTX làm thế nào để chuyển giao cho doanh nghiệp mới. Về mặt thời gian, ông Khiềng tính toán sẽ phải mất nhiều tháng gián đoạn, vì khi giải thể tự nguyện phải thực hiện rất nhiều thủ tục như: thanh lý hợp đồng với khách hàng, thanh toán các khoản nợ, quyết toán thuế, chấm dứt hợp đồng với người lao động... Ông Khiềng nói: “HTX Thái Dương đã xây dựng thương hiệu làm hàng xuất khẩu hơn 30 năm, nếu thực hiện theo phương án này sẽ bị gián đoạn hoạt động sản xuất và mất khách hàng và thương hiệu”.

Không chỉ riêng HTX Thái Dương, toàn tỉnh còn có 12 HTX cũng trong hoàn cảnh “đi cũng dở, ở không xong” do còn khoảng trống về chính sách chưa được hoàn thiện.

* Lúng túng trong xử lý

Ông Nguyễn Hữu Nguyên, Phó giám đốc Sở Kế hoạch - đầu tư, cho biết trong 13 HTX không phù hợp với Luật HTX mới có nguyện vọng xin chuyển sang doanh nghiệp đang chờ hướng dẫn thì có 3 HTX đã hoàn tất hồ sơ theo sổ tay hướng dẫn của Bộ Kế hoạch - đầu tư. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa được Trung ương trả lời là được hay không được. “Sở đã có văn bản kiến nghị rất nhiều nhưng vẫn chưa có hướng dẫn nên rất khó. Chúng tôi đang tham mưu cho UBND tỉnh sẽ quyết định theo hướng đồng ý cho doanh nghiệp mới sau khi chuyển đổi từ HTX sang được kế thừa toàn bộ quyền lợi và nghĩa vụ của HTX” - ông Nguyên giải thích.

Mặc dù vấn đề này được chuyển về UBND tỉnh quyết, nhưng theo ông Nguyên vẫn còn điểm khó là mã số thuế do Bộ Tài chính quản lý và phải được Bộ này đồng ý cho chuyển mã số thuế từ HTX sang doanh nghiệp thì việc kế thừa mới có tác dụng.

Về vấn đề chuyển đổi này, Phó chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Quốc Hùng cho rằng đây là vấn đề khó trong việc đưa ra hướng dẫn vì Luật HTX và Luật Doanh nghiệp hoàn toàn khác nhau. “Trong Luật HTX ngoài việc xã viên góp vốn bằng tiền còn góp vốn bằng tài sản và hình thành tài sản phân chia ở HTX. Nhưng ở Luật Doanh nghiệp không có điều này, tất cả góp vốn bằng giá trị vốn cho doanh nghiệp” - Phó chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Quốc Hùng cho hay.

Theo lãnh đạo UBND tỉnh, xử lý vấn đề này như thế nào cũng phải nghiên cứu kỹ, nhưng nếu cứ chờ hướng dẫn đầy đủ sẽ trễ thời gian cho HTX. UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Kế hoạch - đầu tư chuẩn bị văn bản để hướng dẫn cách thức chuyển đổi.

Quả thực, nếu việc chuyển đổi không kịp thời thì tính pháp lý của HTX sẽ gặp rủi ro cao khi hết thời hạn. Đây cũng chính là mối lo khiến các HTX này đứng ngồi không yên.

Khắc Giới