Tiêm kích J-15 rơi, Trung Quốc tỉnh giấc mộng vươn ra đại dương

Tai nạn chết người của J-15, loại tiêm kích dự kiến là chủ lực trên tàu sân bay Trung Quốc, bộc lộ những hạn chế của nước này trong quá trình xây dựng lực lượng tác chiến trên các đại dương.

Tiêm kích Cá mập bay J-15 luyện tập hạ cánh trên tàu sân bay Liêu Ninh. Ảnh: Xinhua

Truyền thông Trung Quốc hôm qua xác nhận một chiếc tiêm kích J-15 của không quân rơi khi luyện tập hạ cánh trên đường băng mô phỏng của tàu sân bay hồi tháng 4, khiến phi công thiệt mạng khi nhảy dù. Theo giới phân tích quân sự, sự cố này có thể là đòn giáng nặng nề vào giấc mơ ra các vùng đại dương rộng lớn, hay còn gọi là "biển xanh" mà quân đội Trung Quốc vẫn đang ấp ủ.

"Vụ tai nạn chết người này có thể là dấu hiệu cho thấy chiến đấu cơ J-15 không đáp ứng đủ tiêu chuẩn của một chiếc tiêm kích hạm (tiêm kích có thể cất hạ cánh trên tàu sân bay), và đây sẽ là nỗi thất vọng rất lớn cho hải quân Trung Quốc", SCMP dẫn lời Antony Wong Dong, chuyên gia quân sự ở Macau, cảnh báo.

Tiêm kích J-15 chính là mẫu máy bay chủ lực hoạt động trên tàu sân bay Liêu Ninh đầu tiên của Trung Quốc, cũng như những tàu sân bay đang được lên kế hoạch đóng mới. Tàu sân bay được coi là một công cụ quan trọng để Trung Quốc có thể vươn ra hoạt động ở những vùng biển xa. Muốn ra xa, hải quân Trung Quốc phải có trong tay lực lượng không quân mạnh, với những chiếc tiêm kích hạm đáng tin cậy và hiệu quả.

Mẫu tiêm kích bị tố là hàng nhái

J-15 được Tập đoàn chế tạo máy bay Thẩm Dương, Trung Quốc bắt đầu sản xuất hàng loạt từ năm 2012, dựa trên các công nghệ mà nước này tuyên bố là "tự phát triển". Trả lời phỏng vấn Xinhua năm 2013, Sun Cong, người thiết kế mẫu máy bay này, tuyên bố rằng J-15 có sức mạnh không kém gì tiêm kích thế hệ 4 của phương Tây.

Ông này nói rằng tiêm kích J-15, biệt danh Cá mập bay, có bán kính tác chiến hơn 1.000 km khi được lắp đặt động cơ nội địa WS-10A, "đạt tới các tiêu chuẩn đẳng cấp thế giới, gần bằng tiêm kích F/A-18 của Mỹ". Bộ Quốc phòng Trung Quốc cũng xác nhận J-15 được gắn động cơ nội địa WS-10A chứ không phải động cơ Saturn AL-31F của Nga.

Video tiêm kích J-15 cất hạ cánh trên tàu sân bay Liêu Ninh

Khi J-15 ra mắt vào năm 2010, giới phân tích quân sự đã rất ngỡ ngàng với tiến bộ trong công nghệ hàng không Trung Quốc. Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích quân sự quốc tế nhanh chóng nhận ra "Cá mập bay" này về cơ bản chỉ là bản sao chép của tiêm kích Su-33 được không quân Nga đưa vào biên chế từ giữa thập niên 1990.

Ria Novosti dẫn lời đại tá Igor Korotchenko, quan chức cấp cao trong Bộ Quốc phòng Nga, cho rằng việc Trung Quốc thử nghiệm hạ cánh thành công J-15 trên tàu sân bay Liêu Ninh không phải là thứ gì đó ghê gớm, bởi phiên bản gốc Su-33 đã cất hạ cánh thuần thục trên tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov của Nga từ lâu.

"Bản nhái J-15 của Trung Quốc không thể đạt được đến những tính năng hoạt động như tiêm kích hạm Su-33 của Nga. Tôi không loại trừ khả năng Trung Quốc quay trở lại đàm phán với Nga để mua thêm Su-33", ông này nói.

Nhà thiết kế Sun Cong cũng thừa nhận những thách thức gặp phải trong quá trình phát triển J-15. Ngoài yêu cầu phải có khả năng tác chiến không thua kém các máy bay hoạt động trên đất liền, tiêm kích hạm cần phải bay được ở vận tốc cực thấp để có thể đáp xuống đường băng ngắn trên tàu sân bay.

Một chiếc J-15 được vận chuyển bằng thang máy xuống khoang chứa máy bay của tàu sân bay Liêu Ninh. Ảnh: Chinanews

Với việc tự so sánh J-15 với F/A-18 Hornet của Mỹ, các nhà thiết kế Trung Quốc có vẻ như hy vọng rằng chiếc tiêm kích nhái này có thể hoạt động ưu việt hơn cả phiên bản gốc Su-33, để đóng vai trò là vũ khí đáng tin cậy trên các tàu sân bay hoạt động trên biển xa.

'Đâm lao phải theo lao'

Với sự cố của J-15, Trung Quốc sẽ còn phải khá lâu nữa mới có thể sở hữu một mẫu tiêm kích hạm có đủ độ tin cậy và hiệu năng tốt để mở rộng tầm hoạt động trên biển, các chuyên gia dự đoán.

Đài phát thanh quốc gia Trung Quốc cho biết phi công Zhang Chao lái chiếc J-15 trong khi hạ cánh hôm 27/4 đã gặp trục trặc với hệ thống điều khiển điện tử fly-by-wire, và đã cố gắng mở hết tốc lực động cơ để cứu máy bay nhưng không thành công. Chiếc tiêm kích đâm xuống đất, Zhang phóng dù ra ngoài và thiệt mạng do chấn thương khi tiếp đất.

"Cũng giống như những vụ tai nạn trong quá trình bay thử nghiệm Su-27 trước đây, lý do được đưa ra là trục trặc trong hệ thống điều khiển, nhưng rất có thể đó là do vấn đề về chất lượng sản xuất", chuyên gia Wong nhận định.

Hồi tháng một, tạp chí quốc phòng Kanwa của Canada cho biết chương trình phát triển tiêm kích J-15 của Trung Quốc được tiến hành quá chậm chạp, không đủ đáp ứng yêu cầu của hải quân. Từ năm 2012 đến 2015, tập đoàn Thẩm Dương chỉ có thể chuyển giao cho hải quân Trung Quốc khoảng 10 chiếc J-15.

Chiến đấu cơ này đã nhiều lần thử nghiệm cất hạ cánh trên tàu sân bay Liêu Ninh, nhưng việc J-15 trang bị động cơ WS-10A có tiếng với độ tin cậy kém, hiệu suất thấp đã ảnh hưởng đáng kể đến quá trình xây dựng lực lượng tàu sân bay. 

Tiêm kích J-15 hoạt động trên tàu sân bay Liêu Ninh. Ảnh: 81.CN

Một số nhà quan sát cho rằng hải quân Trung Quốc có thể phải tính tới phương án tìm mẫu máy bay khác để thay thế J-15.

Nhà thiết kế Sun Cong cũng nói ông hy vọng J-31 sẽ trở thành mẫu tiêm kích hạm tiếp theo của Trung Quốc. Khi được đăng tải trên website của Bộ Quốc phòng Trung Quốc, tuyên bố này của ông Sun đã bị cắt bỏ khỏi bài phỏng vấn. Bắc Kinh từng úp mở về khả năng chế tạo tiêm kích hạm thế hệ mới J-31, tuy nhiên đến nay họ chưa có các động thái rõ ràng để phát triển mẫu máy bay thay thế cho J-15.

Chuyên gia Wong cho rằng hải quân Trung Quốc đang ở thế "đâm lao phải theo lao" và không thể từ bỏ chương trình chế tạo J-15. "Vì trước mắt chưa có bất cứ mẫu máy bay nào thay thế, tôi cho rằng quân đội Trung Quốc sẽ không bỏ ngang kế hoạch, mà vẫn buộc phải tiếp tục sản xuất J-15", ông nói.

Xem thêm: 'Quả tim lỗi' khiến tiêm kích Trung Quốc hụt hơi ở Biển Đông

Trí Dũng