Cấp dưỡng khí cho não

PN - Não chịu trách nhiệm điều khiển cơ thể, vì thế não cần nhiều dưỡng chất, dưỡng khí để hoạt động. Chỉ cần thiếu dưỡng khí trong thời gian ngắn là “khổ chủ” đã đau đầu, chóng mặt...

Mất dưỡng khí - não “mất điện”

Động mạch cảnh là mạch máu có nhiệm vụ nuôi não. Chỉ cần lượng máu đến não ít hơn so với nhu cầu cần thiết là não “đói”. Khi gặp tình huống này, não sẽ phát tín hiệu cấp cứu: lảo đảo, mệt, hoa mắt, chóng mặt, ngất... Do đó, não được tim ưu ái, luôn gửi đến một lượng máu và chất dinh dưỡng nhiều hơn các cơ quan khác trong cơ thể.

Có rất nhiều thủ phạm tham gia gây tắc hẹp động mạch cảnh, trong đó “cộm cán” nhất là các mảng xơ vữa. Với những ai bị bệnh cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa lipid… dòng máu sẽ di chuyển chậm, bởi phải “khuân vác” thêm nào đường, nào mỡ… Những thói quen uống rượu, hút thuốc lá… là thủ phạm làm mạch máu xơ cứng. Dòng máu di chuyển “ì ạch” tạo điều kiện cho cholesterol lắng đọng ở thành động mạch cảnh (động mạch nuôi não). Thành động mạch bị cholesterol bám chặt sẽ thiếu dưỡng khí nên hoại tử, xơ vữa. Cholesterol bám càng nhiều, lòng mạch máu càng hẹp. Cục máu đông cũng dễ dàng hình thành, làm tắc nghẽn động mạch cảnh, gây hiện tượng tai biến mạch máu não. Đến giai đoạn này, nhẹ thì người bệnh bán thân bất toại, liệt giường; nặng thì đột tử.

Hẹp động mạch cảnh thường xảy ra ở người cao tuổi, song gần đây có không ít người thuộc lứa tuổi trung niên bị bệnh này do stress, bia rượu, thuốc lá, thừa cân béo phì... Điều nguy hiểm là bệnh diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng báo trước, chỉ tình cờ phát hiện hoặc đã bị biến chứng bán thân bất toại…

Một số trường hợp có những triệu chứng báo động như: mù mắt đột ngột một bên, rối loạn cảm giác hoặc tê nửa người, liệt nửa người thoáng qua, rối loạn ngôn ngữ, cứng lưỡi, nói ngọng… Các triệu chứng này sẽ mất đi trước 24 giờ khiến người bệnh tưởng mình thoát nạn, nhưng nếu không đi khám, điều trị, người bệnh sẽ bị tai biến mạch máu não một thời gian sau đó. Mặc dù khoa học hiện nay đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn chưa có cách điều trị bệnh hiệu quả. Do đó tốt nhất là phòng ngừa bệnh từ xa.

Tạo nguồn dưỡng khí

Dưỡng khí mà não cần tùy thuộc vào lượng máu và hệ thống mạch máu. Vì vậy, khi bị các bệnh rối loạn chuyển hóa mỡ, tiểu đường, cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ để giúp cho dòng máu không phải “khuân vác” quá nhiều những thứ không cần thiết.

BS Phan Thanh Hải - Giám đốc Trung tâm Chẩn đoán y khoa TP.HCM hướng dẫn cách phát hiện sớm bệnh hẹp động mạch cảnh: “Siêu âm Doppler là cách tầm soát, phát hiện hẹp động mạch cảnh ít tốn chi phí, nhanh và hiệu quả nhất. Chỉ định ở những trường hơp bị hội chứng thiếu máu não thoáng qua, ví dụ đang ngồi hoặc đi thấy tối sầm mặt mũi rồi không biết gì hết…; những người có dấu hiệu thần kinh não như: bị liệt, bị thuyên tắc trong não…”.

Việc tầm soát bệnh thường thực hiện cho người từ tuổi 50 trở lên, nhưng người trong gia đình có bệnh nhân tai biến máu não, nhồi máu cơ tim, béo phì, hút thuốc lá hoặc bị một trong bệnh: tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu, xơ vữa động mạch… nên thực hiện từ tuổi 45.

Khi phát hiện bệnh sớm, việc điều trị đầu tiên là dùng thuốc để ngăn hình thành cục máu đông, dùng thuốc phòng ngừa và giảm biến chứng của mảng xơ vữa và hướng dẫn tập luyện, thay đổi thói quen ăn uống.

Việc tập luyện cần thực hiện thường xuyên, tránh tập một lúc hai-bốn tiếng rồi nghỉ một-hai ngày, sau đó tập lại. Tập quá nhiều và quá lâu chỉ làm mệt tim, có thể bị đột tử do quá sức. Sau khi tập hoặc đi ra ngoài về, người đang có mồ hôi, không nên tắm nước lạnh, nhất là mùa lạnh; tránh đi vào nơi nhiệt độ thay đổi đột ngột để tránh tình trạng mạch máu co đột ngột, khiến não thiếu máu đột xuất.

Về ăn uống, cần chọn thức ăn tốt cho sức khỏe của tim và mạch máu, tránh ăn các món chiên xào nhiều dầu mỡ, bánh, kem, bơ, phô mai… thay vào đó là các loại trái cây, rau củ, ngũ cốc…

 PHƯƠNG NAM